روش‌های جدید رسیدگی مالیاتی
زمان تقریبی مطالعه: پانزده دقیقه و پنج ثانیه
از سال ۱۳۹۸ به بعد، رسیدگی‌‌های قدیم و مبحث علی الرأس حذف شد و روش‌های جدیدی جایگزین شد. ماده ۹۷ اصلاح شد و روش‌های رسیدگی جدید به ذیل آیین‌نامه ماده ۲۱۹ افزوده شد. پیشنهاد میکنیم قبل ازینکه به بررسی ماده ۲۱۹ بپردازیم، قبلش به چند ماده دیگه گریزی بزنیم.
-ماده ۹۷(اصلاحیه مورخ 1394/۰۴/31): سازمان امور مالیاتی كشور می‌تواند اظهارنامه‌های مالیاتی دریافتی را بدون رسیدگی قبول و تعدادی از آنها را بر اساس معیارها و شاخص‌های تعیین شده و یا به‌طور نمونه انتخاب و برابر مقررات مورد رسیدگی قرار دهد.
در صورتی كه مؤدی از ارائه اظهارنامه مالیاتی در مهلت قانونی و مطابق با مقررات خودداری كند، سازمان امور مالیاتی كشور نسبت به تهیه اظهارنامه مالیاتی برآوردی بر اساس فعالیت و اطلاعات اقتصادی كسب شده مؤدیان از طرح جامع مالیاتی و مطالبه مالیات متعلق به موجب برگ تشخیص مالیات اقدام می‌كند .
در صورت اعتراض مؤدی چنانچه ظرف مدت سی روز از تاریخ ابلاغ برگ تشخیص مالیات، نسبت به ارائه اظهارنامه مالیاتی مطابق با مقررات مربوط اقدام كند، اعتراض مؤدی طبق مقررات این قانون مورد رسیدگی قرار می‌گیرد.
این حكم مانع از تعلق جریمه‌ها و اعمال مجازات‌های عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی در موعد مقرر قانونی نیست.
اگه با ماده ۹۷ قدیم مقایسه‌اش کنین، متوجه می‌شین که کلا محتویاتش تغییر کرده. ماده جدید اینطور مقرر کرد که سازمان میتونه از میان مودیانی که اظهار نامه ارائه میدن، بصورت رندوم به پرونده‌ها رسیدگی کنه. در ادامه اشاره کرده که اگه مودی اظهارنامه‌ای تحویل نداد، خود سازمان یه برآورد انجام میده و اظهار نامه‌ای تشکیل میده. همونطور که قبلا هم اشاره کردیم، سازمان امور مالیاتی این اجازه رو داره که از طریق طرح جامع مالیاتی، به پرونده ها نفوذ کنه و اطلاعات لازم رو به دست بیاره. مواردی نظیر: اطلاعات گمرک، حساب های بانکی مودی و… همچنین سازمان‌ها و ادارات دولتی مثل دفتر اسناد رسمی، بانک ملی مرکزی، ثبت احوال و… هم موظفن که آخرین اطلاعات مربوط به اشخاص حقیقی و حقوقی رو در اختیار سازمان مالیاتی کشور قرار بدن.
بعدش گفته که اگه برگ تشخیص صادر بشه، درصورتی که مودی اعتراض کنه ، ۳۰ روز به مودی فرصت داده میشه که اظهار نامه جدید رو تسلیم سازمان امور مالیاتی بکنه.
-ماده ۲۱۹ ق.م.م: شناسایی و تشخیص درآمد مشمول مالیات، مطالبه و وصول مالیات موضوع این قانون به سازمان امور مالیاتی کشور محول می‌شود که به موجب بند (الف) ماده (59) قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ایجاد گردیده است. نحوه انجام دادن تکالیف و استفاده از اختیارات و برخورداری از صلاحیت‌های هر یک از مأموران مالیاتی و اداره امور مالیاتی و همچنین ترتیبات اجرای احکام مقرر در این قانون به موجب آیین‌نامه‌ای خواهدبود که حداکثر ظرف مدت شش ماه پس از تصویب این قانون به پیشنهاد سازمان امور مالیاتی کشور، به تصویب‌وزیر امور اقتصادی و دارایی خواهد رسید.
این آیین‌نامه خیلی مفصل جزئیات رو توضیح داده، اما توی این مطلب فقط مواردی که با مبحثمون مربوط هست رو بررسی میکنیم.
- ماده ۲۴-آیین نامه ۲۱۹: براساس ماده ۹۷ قانون، سازمان می تواند براساس شاخص‌ها و معیارهایی که تعیین می‌نماید و یا به طور نمونه، نسبت به انتخاب مودیان مالیاتی بر اساس رتبه ریسک برای حسابرسی منابع مختلف مالیاتی اقدام نماید. در صورت عدم انتخاب مودی یا اظهارنامه مالیاتی برای حسابرسی، اظهارنامه مالیاتی تسلیمی در موعد مقرر که برای حسابرسی انتخاب نشده است، قطعی خواهد بود.
این اتفاق زیاد پیش میاد که مودی اظهارنامه ای ارائه نمیده و طبق قانون، اظهارنامه‌ای برای اون صادر میشه. چون همونطور که توی ماده ۹۷ اشاره کردیم، دست سازمان برای تشکیل اظهارنامه بازه، بر خلاف گذشته که همه اظهارنامه ها باید مورد بررسی قرار می‌گرفت و داستان چیز دیگه ای بود.
تبصره یک ماده ۲۴: مسئول حوزه کاری حسابرسی می‌تواند علاوه بر مودیانی که براساس رتبه ریسک برای حسابرسی انتخاب شده‌اند حسب اطلاعات، اسناد و مدارک و یا گزارش واصله یا دلایل، قرائن و شواهد متقن مودی با مودیان خاصی را برای حسابرسی انتخاب نماید.
قرار بر این هست که مودیان رو به سه دسته کلی تقسیم کنن؛ مودیانی با ریسک پایین، متوسط و بالا. پس سازمان این اختیار رو داره که هر پرونده‌ای رو که خواست مورد حسابرسی قرار بده.
تبصره ۲ ماده ۲۴: معیارها و شاخص‌هایی که در اجرای ضوابط و مقررات قانون و این آیین‌نامه برای انتخاب مودیان به منظور حسابرسی براساس رتبه ریسک تعیین می‌شوند، کاملا محرمانه بوده و اشخاص تعیین کننده این شاخص‌ها و معیارها مجاز به افشای اقلام آن جز نزد مراجع ذی صلاح قانونی مربوط نخواهند بود. در صورت افشا طبق قانون مجازات اسلامی و سایر مقررات قانونی مزبور با آنها رفتار خواهد شد.
در حال حاضر این تبصره توسط دیوان باطل شده، اینجا گفته که تمامی معیارهایی که در نظر گرفته شده محرمانه‌اس و کسی اجازه افشای اونا رو نداره. در پی اعتراض وارد شده به این تبصره، منجر به ابطال دستور مربوطه شد.(اواخر سال ۱۴۰۰)
- اظهارنامه برآوردی: یکی از انواع اظهارنامه مالیاتی، اظهارنامه مالیاتی براوردی است. این اظهارنامه که از سوی سازمان مالیاتی و به منظور دریافت مالیات از متخلفین تهیه می‌شود، گزارشی از عملکرد سالانه مودیانی است که در ارائه اظهارنامه و یا رعایت مقررات تهیه اظهارنامه مالیاتی کوتاهی نموده‌اند. این اظهارنامه بر اساس فعالیت مودی طی سال و اطلاعات اقتصادی کسب شده مودیان از طرح جامع مالیاتی تهیه می‌شود؛ سپس مطالبه مالیات متعلق به موجب برگ تشخیص مالیات صورت می‌گیرد.
- تبصره یک ماده ۲۲: در صورت عدم امکان تولید اظهارنامه برآوردی به صورت سیستمی، پرونده به منظور تولید اظهارنامه برآوردی و صدور و ابلاغ برگ تشخیص یا مطالبه مالیات حداکثر ظرف مدت یک سال از انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه مالیاتی به حوزه کاری حسابرسی ارجاع خواهد شد. حکم این تبصره مانع از مطالبه و وصول مالیات این گونه مودیان در اجرای مفاد ماده ۱۵۷ قانون نخواهد بود.
اینجا بازهم سازمان اختیارات زیادی رو به خودش داده. قراره که یه سیستم اظهارنامه برآوردی مالیات هم شروع به کار کنه که با شرایط الان فعلا چنین چیزی امکان پذیر نیست. پس اگه من نتونستم اظهارنامه سیستمی تولید بکنم، باید بفرستم حوزه مالیاتی، و اونجا به صورت دستی اون رو تنظیم کنم. البته باید مفاد موجود در ماده ۱۵۶ و ۱۵۷ حتما رعایت بشه.
- تبصره ۲ ماده ۲۲: صورتی که مؤدی ظرف مهلت مقرر قانونی از تاریخ ابلاغ برگ تشخیص یا مطالبه مالیات براساس اظهارنامه‌های برآوردی نسبت به تسلیم اعتراض و اظهارنامه مالیاتی مطابق مقررات اقدام ننماید براساس قسمت اخیر ماده ۹۷ قانون، برگ تشخیص مالیات در اجرای تبصره ۱ ماده ۲۰۳ و قسمت اخیر تبصره ۲ آن و ماده ۲۰۸ قانون ابلاغ شده است جاری نمی‌باشد.
این تبصره هم که خودش گویای همه چیز هست و به توضیح اضافه احتیاجی نداره.
خب حالا اینجا یه استثنا وجود داره که اگه سازمان بخواد اظهارنامه رو به مودی تحویل بده و مودی حضور نداشته باشه یا اصلا استنکاف کنه از پذیرش اظهارنامه، یا گاهی وقتا به اداره پست ببره، توی روزنامه های رسمی اطلاع بده و مواردی ازین دست، بهش میگن ابلاغ قانونی. البته با الکترونیکی شدن اظهارنامه این مراحل کاربرد خودش رو از دست داده، اما ما چون داریم از روند قانونی کار صحبت میکنیم، موظفیم که اینها رو هم بیان کنیم.
تبصره ۳ ماده ۲۲ آیین نامه- اظهارنامه مطابق مقررات، اظهارنامه ای می‌باشد که در خصوص اشخاص حقوقی حداقل شامل ترازنامه و حساب سود و زیان و برای صاحبان مشاغل مطابق مقررات فصل سوم آیین نامه موضوع ماده ۹۵ قانون تنظیم و تکمیل شده باشد.
عدم ارائه ترازنامه یا حساب سود و زیان یا صورت درآمد و هزینه یا خلاصه درآمد و هزینه همراه اظهارنامه مالیاتی و یا ابراز مبلغ صفر برای کل مبالغ هریک از صورت‌های مالی مذکور یا صورت‌های فوق حسب مورد به منزله تسلیم “اظهارنامه مالیاتی مطابق مقررات قانونی” مربوط تلقی نمی‌گردد.
تبصره ۴ ماده ۲۲ آیین نامه- معیارها و شاخص‌هایی که در اجرای ضوابط و مقررات قانون و این آیین نامه برای تهیه اظهارنامه برآوردی تعیین می‌شوند، محرمانه بوده و اشخاص تعیین کننده این شاخص‌ها و معیارها مجاز به افشای آنها جز نزد مراجع ذی صلاح قانونی نخواهد بود. در صورت افشا طبق قانون مجازات اسلامی و سایر مقررات قانون مربوط با آنها رفتار خواهد شد.
نکته: این تبصره باطل شده و دیگه رای محرمانه‌ای وجود نداره.
- ماده ۲۹ آیین نامه: این ماده بصورت خیلی مفصل به نحوه رسیدگی به انواع پرونده‌های مالیاتی پرداخته و مراحل کار رو بنا به شرایط مودی، به ۴ روش تقسیم کرده:
الف) اداری: به این صورته که مودی اظهارنامه‌اش رو ارائه داده ، برگ دعوت بهش ابلاغ میشه و مودی به سازمان امور مالیاتی مراجعه میکنه. صورت جلسه‌ای تنظیم میشه و گزارش حسابرسی مالیاتی صادر میشه و به مدت ۶ روز کاری به حوزه مالیاتی زمان داده شده که اسناد و مدارک مودی رو برگردونه. البته اینجا هم هیچ ضمانت اجرایی وجود نداره و در صورت عدم ارائه یک تخلف انتظامی برای ممیز شناخته میشه.
هنگام رسیدگی به صورت مجلس مودی، سه حالت ممکنه وجود داشته باشه:
- مدارک و اسناد ابرازی کفایت نکنه
- ناقص بودن مدارک یا کلا عدم ارائه مدارک لازم
- عدم مراجعه مودی در زمان مقرر شده
ب) میدانی: اگه یکی از سه موارد ذکر شده بالا، در پرونده مودی وجود داشته باشه و ممیز ادعا کنه که امکان تعیین درآمد نیست، میتونه با ذکر دلیل، نحوه حسابرسی اداری رو به میدانی عوض کنه. در این صورت هم باز دو حالت به وجود میاد: حالت اول با درخواست ممیز موافقت نمی‌شه، که موظفه گزارش حسابرسی رو تنظیم و برگ تشخیص رو صادر بکنه. حالت دوم با درخواست موافقت میشه و ممیز برای حسابرسی میدانی اقدام میکنه. روند کاری به این شکله که برگ دعوت ابلاغ میشه، مراجعه حسابرسان به محل و اقامتگاه قانونی مودی، کتبا اعلام میشه، صورت جلسه در دو نسخه تنظیم میشه و در نهایت یه نسخه تکلیفی امضا میشه.
اما خب اینجا یه نکته خیلی مهم وجود داره که امضا کردن یا عدم امضای مودی، تاثیری در روند کار نداره! و صورت جلسه وجاهت قانونی داره.
در مرحله آخر حسابرس باید بر اساس اسناد و مدارک ثبت شده در پرونده، و با رعایت ق.م.م. و ق.ا.ا. و همچنین سایر قوانین مرتبط با اون، گزارش حسابرسی تنظیم کنه و به منظور تایید برای مسئول حسابرسی ارسال کنه.
در صورت عدم ارائه اسناد و مدارک توسط مودی، حسابرس می‌بایست با عنایت به اسناد و مدارک و سوابق مالیاتی موجود و همچنین قرائن و شواهد و اطلاعات مکتسبه، و حجم فعالیت مودی، گزارش حسابرسی را تنظیم و به منظور تایید برای مسئول حسابرسی ارسال نماید.
اینجا اختیارات زیادی به حسابرس داده شده و میگه که اگه به هر دلیلی مودی اسناد و مدارکش رو در اختیار شما نذاشت، حسابرس میتونه به سوابق مودی رجوع کنه، بر طبق اون گزارش حسابرسی رو تنظیم کنه و برای مسئول حسابرس بفرسته. که درباره این مسئله در ماده ۴۱ آیین نامه بیشتر صحبت میکنیم.