نکات دفترچه ضرایب مالیاتی
زمان تقریبی مطالعه: چهارده دقیقه و هفت ثانیه
نکات استفاده از دفترچه ضرایب
1) ضرایب تشخیص درآمد مشمول مالیات، توسط کمیسیون تعیین ضرایب مالیاتی تعیین می‌شود.
2) برحسب نوع فعالیت و با توجه به جریان معاملات و اوضاع اقتصادی تعیین می‌شود.
3) در موارد تشخیص علی الرأس و بطور کلی در مورد مودیانی که به تکلیف و وظایف قانونی خود به طور دقیق عمل نمی‌کنند، باید مبنای محاسبه و تعیین درآمد مشمول مالیات قرار گیرد.
سوال یک) چه کسی دفترچه ضرایب مالیاتی رو تبیین و تنظیم میکنه؟
کمیسیونی متشکل از نماینده اتحادیه، وزارت صمت و سازمان مالیاتی به نام “کمیسیون تعیین ضرایب” وجود داره که وظیفه تعیین ضرایب رو به عهده دارن. همونطور که می‌بینین، یکی از اعضای کمیسیون، نماینده اتحادیه هر شغلیه، به این دلیل که اون شخص اعلام میکنه هر سال حدودا چقدر سود این شغله، ضریبش چه مقدار باشه و… دلیلش هم اینه که اگه کسی معترض بود باید به اتحادیه اش مراجعه میکرد و از اون طریق اقدام میکرد، البته الان دیگه چنین اتفاقی نمی‌افته.
سوال دو) حالا ممکنه این سوال واستون پیش بیاد که اصلا این ضرایب بر چه پایه و اساسی معین میشه؟ هر ساله بنا به شرایط اقتصادی کشور، میزان معاملات، نرخ تورم و… ضريب مالياتي رو مشخص می‌کنن. البته به این نکته هم باید توجه کنین که ضرایب مالیاتی برای هر شهر به صورت مجزا مشخص میشه، چون امکان این وجود داره که سود درآمد شغلی در یک شهر، نسبت به شهر دیگه، بیشتر یا کم‌تر باشه.
سوال سه) این ضرایب چه زمانی کاربردی هستن؟ ضرایب مالیاتی در صورتی مورد استفاده قرار می‌گیرن که نوع رسیدگی به پرونده علی الرأس باشه، در غیر این صورت کاربردی نیست.
روش‌های تعیین درآمد مشمول مالیات اشخاص حقیقی تا عملکرد سال ۱۳۹۷
اینجا یه نکته خیلی مهم وجود داره که با مثال بهتون توضیح میدم: فرض کنین که از طرف من یه فاکتور خرید به دست سازمان مالیاتی میرسه که من اون رو توی پرونده‌ام ثبت نکردم. چون گفتیم که تقریبا همه ادارات دولتی موظفن که اطلاعات اشخاص رو در اختیار ادراه مالیات قرار بدن. اینجاست که ممیز حین رسیدگی به موردی می‌خوره که من توی دفاترم حرفی ازش نزدم. ممیز باید چیکار کنه؟ راهکارش خیلی ساده‌اس. یه فرمول کلی برای چنین مواقعی از سوی سازمان مالیاتی ابداع شده که می‌گه برای این‌که از مبلغ خرید به فروش برسیم(چون مالیات از روی سود فروش کسر میشه) باید از این طریق محاسبه بشه:
۱۰۰× قیمت خرید (قیمت تمام شده کالای وارداتی)= مبلغ فروش
عدد ضريب فروش- ۱۰۰
نکته: ۱۰۰ یه عدد ثابت توی فرموله.
بر طبق این فرمول ممیز ضریب فروش فرد رو از توی دفترچه پیدا میکنه، مثلا ضريب شغلی ۲۰٪ است، میاد برای مخرج کسر، ۱۰۰ رو منهای ۲۰ میکنه که میشه ۸۰. برای صورت کسر هم قیمت خرید رو در صد ضرب میکنه ، خب این تازه میشه مبلغ فروش، برای محاسبه مالیات، عدد به دست اومده رو در ضريب شغلیش ضرب میکنه و مجددا حاصل رو در ۲۵٪ ضرب میکنه که به مالیات برسه.
این از نکات مهم و کلیدی استفاده از دفترچه ضرایب مالیاتی، حالا بریم سراغ فرمول کلی علی الراس:
۱-۱-۱ روش علی الرأس با در نظر گرفتن فروش ابرازی شرکت
مالیات= نرخ×درآمد مشمول مالیات = ضریب×فروش ابرازی
این بهترین حالت علی الرأس شدن یه پرونده‌اس. چون میزان فروشي که مودی ابراز کرده رو در ضريب مالياتي ضرب می‌کنن که به سود برسن، بعد مجددا عدد به دست اومده رو در نرخ ضرب می‌کنن تا به مالیات برسن.
۲-۱-۱ روش علی‌الرأس با برآورد (افزایش) فروش شرکت
مالیات=نرخ×درآمد مشمول مالیات=ضریب× فروش برآوردی(افزایش یافته)
این بدترین حالت علی الرأس شدن یه پرونده‌اس، چون خود ممیز میاد یه مبلغی رو هم اضافه میکنه و اون رو برآورد میکنه.
به طور مثال، طبق اظهار نامه‌ای که من ارائه دادم، فروش سالیانه‌ام ۲۰۰ میلیون شده، ولی ممیز واسم ۲۵۰ رو تایید میکنه. استدلالش برای این کار هم اینه که میگن تو باید با شخصی که علی الرأس نشده یه فرقی داشته باشی، یا این‌که من چطور به حرفت اعتماد کنم و بدونم که تو واقعا همون مبلغی رو که درج کردی از فروش به دست اوردی و درآمد پنهان شده‌ای نداری؟! هرچند که این استدلال‌ها جنبه قانونی ندارن ولی خب اون زمان خیلی کاربرد داشتن.
توی این زمینه چندتا بخشنامه خیلی مهم بهتون معرفی می‌کنم، پیشنهاد می‌کنم که حتما مطالعه کنین.
- بخشنامه شماره 213/۷۷۶/16199 مورخ 1385/۰۵/18
موضوع: تاکید بر تعیین درآمد مشمول مالیات واقعی از طریق رسیدگی و تحقیق و پرهیز از هرگونه اعلام نظر غیر کارشناسی در امور گزارشگری مالیاتی
این بخشنامه تقریبا برای همه پرونده‌ها قابل است، خصوصا زمانیکه به علی الرأس شدن اعتراض داشتیم این مورد خیلی کاربردی بود.
- دستورالعمل شماره 235/462/639/5818 مورخ 1383/۰۴/۱۳
موضوع: نحوه رسیدگی و قطعی نمودن پرونده‌ها
برای این بخشنامه بهتره یه مثالی بزنیم، فرض کنید که یه شرکت در زمینه فروش محصولات آرایشی و بهداشتی فعالیت میکنه. اظهارنامه مالیاتی عملکرد سال ۹۵ خودش رو در موعدی که مقرر بوده ارائه کرده و مبلغ ۱۵ میلیارد ریال هم فروش داشته. همچنین ۱۴ میلیارد ریال برای هزینه‌ها و در نهایت یک میلیارد ریال سود ویژه مقرر کرده؛ اما نظام مالیاتی به طور کامل در اون شرکت به اجرا در نیومده. اگه یه نگاهی به دفترچه ضريب اون سال بندازیم، ۲۰٪ واسش درنظر گرفته شده. در این پرونده ممکنه چند حالت مختلف به وجود بیاد:
الف) در صورتی که دفاتر، اسناد و مدارک ارائه شده از سوی شرکت برای محاسبه درآمد مشمول مالیات به نظر اداره امور مالیاتی قابل رسیدگی تشخیص داده شود:
مالیات= ۲۵٪ × سود
۲۵۰۰۰۰۰۰۰= ۲۵٪ × ۱۰۰۰۰۰۰۰۰۰
خب اینجا درباره برگشت هزینه هیچ صحبتی نشده و فرض بر اینه که سازمان همه هزینه‌هاش رو قبول کرده پس مالیاتش شده ۲۵ میلیون تومن
ب) در صورتی که دفاتر، اسناد و مدارک ارائه شده از سوی شرکت برای محاسبه درآمد مشمول مالیات به نظر اداره امور مالیاتی قابل رسیدگی تشخیص داده شود، اما مبلغ ۸۰۰ میلیون ریال از هزینه‌های متفرقه، فاقد مدارک مثبت و مبلغ یک میلیارد ریال از هزینه‌های مسافرت، غیر مرتبط با فعالیت شرکت و مبلغ ۲ میلیارد ریال هزینه کارمزد پرداختی به موسسه اعتباری غیر مجاز باشد.
در این صورت هزینه‌های برگشتی به سود اضافه میشه یعنی:
هزینه کارمزد + هزینه مسافرت + هزینه های برگشتی + سود
۴۸۰۰۰۰۰۰۰۰= (۲۰۰۰۰۰۰۰۰۰+ ۱۰۰۰۰۰۰۰۰۰+ ۸۰۰۰۰۰۰۰۰)+ ۱۰۰۰۰۰۰۰۰۰
خب حالا برای محاسبه مالیات باید رقم به دست اومده رو در۲۵٪ ضرب کنیم
۱۲۰۰۰۰۰۰۰۰= ٪۲۵ × ۴۸۰۰۰۰۰۰۰۰
توی این حالت رقم مالیات خیلی تغییر کرد و از ۲۵ میلیون به ۱۲۰ میلیون افزایش پیدا کرد! دلیلش هم اینه که سازمان هزین‌ها رو قبول نکرده و برگشت داده.
ج) در صورتی که دفاتر، اسناد و مدارک ارائه شده از سوی شرکت برای محاسبه درآمد مشمول مالیات به نظر اداره امور مالیاتی قابل رسیدگی تشخیص داده شود و متعاقبا هيأت سه نفره موضوع بند ۳ ماده ۹۷ ق.م.م نظر اداره امور مالیاتی را در مورد غیر قابل رسیدگی بودن دفاتر تایید نماید.
همونطور که میدونین، از اونجایی که امکان رسیدگی به این پرونده وجود نداره پس علی الرأس میشه و درآمدش از همین طریق معین میشه یعنی:
۳۰۰۰۰۰۰۰۰۰= ٪۲۰ × ۱۵۰۰۰۰۰۰۰۰۰
این میشه درآمد مشمول مالیات و اما خود مالیات:
۷۵۰۰۰۰۰۰۰= ٪۲۵ × ۳۰۰۰۰۰۰۰۰۰
به عبارتی ۷۵ میلیون تومن مالیات واسش در نظر گرفته میشه.
د)در صورتی که دفاتر، اسناد و مدارک ارائه شده از سوی شرکت برای محاسبه درآمد مشمول مالیات به نظر اداره امور مالیاتی قابل رسیدگی تشخیص داده شود و متعاقبا هيأت سه نفره موضوع بند ۳ ماده ۹۷ ق.م.م نظر اداره امور مالیاتی با تحقیقات لازم میزان فروش شرکت را مبلغ ۲۰ میلیارد ریال تعیین و آن را به عنوان قرینه مالیاتی انتخاب می‌کند.( یعنی ۱۵ شد ۲۰)
﷼۴۰۰۰۰۰۰۰۰۰= ٪۲۰ × ۲۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰
این شد درآمد مشمول مالیات
۱۰۰۰۰۰۰۰۰۰= ٪۲۵ × ۴۰۰۰۰۰۰۰۰۰
و این هم مالیات تعیین شده، معادل ۱۰۰ میلیون تومن
ه) درصورتی که دفاتر، اسناد و مدارک ابرازی برای محاسبه درآمد مشمول مالیات به نظر اداره امور مالیاتی به دلیل تغییر نرم افزار حسابداری طی سال مالی (بدون اطلاع قبلی) مردود تشخیص داده شود و متعاقبا هيأت سه نفره موضوع بند ۳ ماده ۹۷ ق.م.م نظر اداره امور مالیاتی را در مردود بودن دفاتر تایید نماید و برای اداره امور مالیاتی امکان تعیین درآمد واقعی مودی وجود نداشته باشد پس:
۳۰۰۰۰۰۰۰۰۰= ٪۲۰ × ۱۵۰۰۰۰۰۰۰۰۰
در آمد مشمول مالیاتی
۷۵۰۰۰۰۰۰۰۰= ٪۲۵ × ۳۰۰۰۰۰۰۰۰۰
مالیات تعیین شده برابر با ۷۵ میلیون تومن
توی این مثال سعی کردیم تمام حالت‌های ممکن برای رسیدگی عملکرد ماده ۹۷ ق.م.م رو بیان کنیم و به یک جمع بندی کلی برسیم. نکته حائز اهمیتی که توی رسیدگی به دفاتر وجود داره، اینه که سازمان نمیتونه با فروش من کاری داشته باشه و فقط میتونه با هزینه های من کلنجار بره و در نهایت تمامی هزینه ها رو برگشت بده. ولی زمانی که علی الرأس می شدیم، یه مقدار این قضیه متفاوت میشد.
به طور کل دو نوع علی الرأس داشتیم: ۱) مستقیم ۲) غیر مستقیم
وقتی که بر طبق بند یک ماده ۹۷، اظهار نامه ارائه نمی‌دادم، حوزه رسیدگی این اجازه رو داشت که به طور مستقیم و بدون داشتن مجوز خاصی، پرونده رو علی الرأس اعلام کنه. زمانی اتفاق می‌افتاد که طرف اظهارنامه ارائه میکرد، اما مدارک درآمدی رو تسلیم نمی‌کرد؛ ممیز هم توی صورت جلسه‌اش درج میکرد که مدارک درآمدی مودی وجود نداره در نتیجه علی الرأس میشد. اما اگه اسناد و مدارک ناقص بود، فقط همون یه قسمت رو محاسبه و علی الرأس می‌کردن. در حالت غیر مستقیم، اظهار نامه به همراه اسناد و مدارک ارائه میشد ، اما هنگام محاسبه از سوی سازمان به مشکل برمی‌خورد. تو این شرایط، ممیز پرونده رو ارجاع میداد با هيأت بند ۳ ماده ۹۷ و معمولا اونها پرونده رو علی الرأس اعلام می‌کردن. به این دلیل بهش میگن غیر مستقیم چون ممیز نمیتونه بصورت مستقیم و طی یک مرحله، پرونده رو علی الرأس اعلام کنه.