اظهارنامه مالیاتی
زمان تقریبی مطالعه: چهارده دقیقه و چهل و چهار ثانیه
همونطور که قبلا هم توضیح دادیم، گاهی اوقات پیش میومد که پرونده مالیاتی، به هيأت بند ۳ ارجاع داده میشد. مثلا فردی اظهارنامه‌اش رو ارائه می‌داد، اما از سوی سازمان پذیرفته نبود و گیر اداری داشت. اینجاست که قانون‌گذار می‌گه ممیز حق علی الرأس کردن مودی رو نداره و پرونده برای بررسی بیشتر و تعیین مالیات به هيأت بند ۳ سپرده میشه. بعد از بررسی ابلاغیه‌ای برای مودی ارسال میشه که در اون علت عدم پذیرش اظهارنامه و زمان به سازمان برای دفاعیه اعلام میشه. در این شرایط ممکنه چند حالت برای پرونده به وجود بیاد که در ادامه به توضیح اونها می‌پردازیم.
انواع نظرات هيأت بند ۳
حالت اول) پذیرفتن دفاتر: اگر که مودی می‌تونست با اسناد و مدارکی که ارائه میده، هيأت بند ۳ رو متقاعد کنه، به قول معروف هيأت رای به قبولی دفاتر می‌داد و قائله ختم میشد.
حالت دوم) مردودی دفاتر: در صورتی که یکی از موارد ماده ۱۶ آیین‌نامه ماده ۹۵ ق.م.م به شماره ۲۳۰۷۶۱ رعایت نمیشد، دفاتر مردود اعلام میشد. این آیین‌نامه که به آیین‌نامه “تحریر دفاتر” معروفه، به طور کامل درباره مردودی پرونده‌ها توضیح داده.
حالت سوم) غیر قابل رسیدگی: زمانی که استانداردهای حسابداری رعایت نمیشد یا یکسری نقص‌های واضح اتفاق افتاده بود، مثلا پرونده توی بحث جاری شرکا مورد داشت، پرونده غیر قابل رسیدگی اعلام میشد که بدترین حالت ممکن بود. زمانی هم که پرونده غیرقابل رسیدگی تشخیص داده میشد، بلافاصله علی الرأس میشد.
شاید الان این سوال به ذهنتون بیاد که فرق بین مردودی و غیر قابل رسیدگی چیه؟
زمانی که پرونده غیرقابل رسیدگی اعلام میشد، قطعا علی الرأس میشد، اما در زمینه مردود شدن پرونده چنین اتفاقی نمی‌افتاد. چرا؟ مجددا باید رجوع کنیم به تبصره ۲ ماده ۹۷. یکی از موارد رد شدن دفاتر این بود که در موعد مقرر ارائه نمیشد. به طور مثال تا پایان سال ۱۴۰۰ وقت داریم که دفاتر رو پلمپ کنیم، اما دیر اقدام می‌کنیم و مرداد ماه سال بعد اظهارنامه رو تسلیم می‌کنیم. بر طبق تبصره ۲ ماده ۹۷، سازمان مکلفه که اگه امکان تعیین درآمد واقعی مودی وجود داره، از این طریق بهش رسیدگی کنه . پس نکته مهم همینجاست، اگه مدارک مشکل داشت و امکان بررسی درآمد وجود داشت، به هیچ وجه نباید پرونده علی الرأس بشه، بر خلاف اسمش که یه مقدار گمراه کننده است.
یه حالت چهارمی هم وجود داره که ترکیبی از حالت دو و سه هستش.
فرض کنید که پرونده شما به خاطر ۵ دلیل به هیات بند ۳ ارجاع داده میشد. با بررسی هایی که توی این هيأت صورت می‌گرفت، سه مورد رو مردود و دو تاش رو غیر قابل رسیدگی تشخیص می‌دادند. در اغلب اوقات چنین پرونده‌هایی هم علی الرأس می‌شدند و تنها راه دفاعیه استفاده از ماده ۹۷ و تبصره دومش بود.
خب حالا بریم سراغ روش علی الرأس و نحوه محاسبه اون. فرض کنین پرونده‌ای علی الرأس میشد، فرمول کلی محاسبه چطور میشد؟
۱-۱- نحوه محاسبه درآمد مشمول مالیات از طریق علی الراس:
ضريب یا ضرایب مالیاتی× قرینه یا قرائن مالیاتی= درآمد مشمول مالیاتی
اگه توجه کنیم در این حالت فرض بر اینه که حوزه مالیاتی چیزی از پرونده‌های ما رو قبول نداره. زمانی که پرونده علی الرأس میشد، این امکان برای سازمان وجود داشت که به صورت خود مختار، مالیات تعیین کنه. در ضمن اینجا از کلمه قرینه یا قرائن هم برای محاسبه مالیات استفاده شده. اگه بخوایم منظورش رو ازین صحبت بفهمیم باید به ماده ۱۵۲ رجوع کنیم.
ماده ۱۵۲ ق.م.م قبل از اصلاحیه
به موجب بند 22 ماده واحده قانون اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم، مصوب 1394/4/31، ماده (152) قانون حذف شد. لیکن با توجه به مفاد تبصره ماده (97) در ادارات امور مالیاتی که نظام جامع مالیاتی به صورت کامل به اجراء در نیامده است، متن قبلی مواد مجری خواهد بود.
“ماده 152 – قرائن مالیاتی عبارت است از عواملی که در هر رشته از مشاغل با توجه به موقعیت شغل برای تشخیص درآمد مشمول مالیات به طور علی‌الرأس به کار می‌رود و فهرست آن به شرح زیر می‌باشد:
1- خرید سالانه
2- فروش سالانه.
3- درآمد ناویژه.
4-میزان تولید در کارخانجات.
5- ارزش حق واگذاری محل کسب.
6- جمع کل وجوهی که بابت حق‌التحریر و حق‌الزحمه وصول عوارض و مصرف تمبر عاید دفترخانه اسناد رسمی می‌شود یا میزان تمبر مصرفی آنها.
7- سایر عوامل به تشخیص کمیسیون تعیین ضرایب.”
قانون‌گذار اعلام کرد که اگه پرونده‌ای علی الرأس شد، موظفی یکی ازین گزینه‌ها رو به عنوان قرینه در نظر بگیری. که معمولا در بیشتر مواقع هم “فروش سالانه” رو به عنوان قرینه در نظر می‌گرفتن. چون ممیز برای به دست آوردن رقم گزینه‌های دیگه، باید تحقیق و جستجو می‌کرد و به آمار دقیقی می رسید، اما گزینه دوم یه رقم مشخص بود.
منظور از ضرایب چیه؟ باید رجوع کنیم به ماده ۱۵۳ ق.م.م
ماده ۱۵۳ ق.م.م قبل از اصلاحیه
ضرایب مالیاتی عبارت است از ارقام مشخصه‌ای که حاصل ضرب آنها در قرینه مالیاتی در موارد تشخیص علی‌الرأس، درآمد مشمول‌مالیات تلقی می‌گردد.
تبصره – در صورتی که به چند قرینه اعمال ضریب شود معدلی که از نتایج اعمال ضرایب به دست می‌آید، درآمد مشمول مالیات خواهد بود.
هر ساله از سوی سازمان امور مالیاتی، دفترچه‌ای تحت عنوان “دفترچه ضرایب” تنظيم میشد. تا سال ۱۳۹۷ هم این روال کاری ادامه داشت. تقریبا برای تمامی مشاغل توی این دفترچه ضريب مشخص شده بود.
اگه توی مرورگر دفترچه ضرایب سال ۹۷ رو سرچ کنین، متوجه میشین که مشاغل به دو دسته کلی تقسیم شدن.
دسته اول) فهرست اشخاص حقیقی و حقوقی که به تولید ، خرید و فروش کالا اشتغال دارن.
دسته دوم) فهرست اشخاص حقيقي و حقوقي که به مشاغل خدماتی می‌پردازن.
به طور مثال از دسته اول، شخصی مشغول به خرید و فروش ” انواع گوشت قرمز و سفید (گوشت انواع دام، مرغ، ماهی و سایر آبزیان)” است. سازمان ۴ نوع ضريب مختلف واسش در نظر گرفته؛ ۸٪ برای تولیدکنندگان، ۴٪ عمده‌فروشان، ۱۶٪ واردکنندگان، ۱۳٪ خرده‌فروشان. سازمان به راحتی از طریق مجوز کسب و کار شخص، به دسته‌بندی مربوطه مراجعه و درصد ضريب رو تشخیص میده که بیش‌ترین ضريب برای واردکنندگان و کم‌ترین عمده‌فروشان هستش. بقیه مشاغل هم به همین صورت تعیین شدن.
یکسری شغل خدماتی هم داریم که به عنوان مثال شرکت‌های واسپاری( لیزینگ) که طبق قانون ۲۵٪ از وجوه دریافتی و یا شرکت‌های بیمه ۲۶٪ درآمد به عنوان مالیات در نظر گرفته میشه.
پس بطور کلی برای بررسی پرونده، ممیز معمولا قرینه‌ها از روی فروش، و ضرایب رو از دفترچه مخصوص لحاظ می‌کرد.